Bu yazı içeriğinde doğum izni süt izni hakkında genel bilgilere yer verilecek olup işçiler ve memurlar için doğum ve süt izni hakkındaki yasal düzenlemelerden bahsedilecektir. İşçiler açısından süt izni, Analık Halinde Çalışma ve Süt İzni başlıklı İş Kanunu 74. maddesinde düzenlenmiştir. Memurlar için süt izni konusunda ise 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 104/D maddesinin incelenmesi gerekmektedir.
Analık halinde çalışma ve süt izni İş Kanunu 74. maddesi uyarınca kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olacağı şekilde toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamalarının esas olduğu düzenlenmiştir.
Çoğul gebelik durumunda doğumdan önce kişinin çalıştırılmayacağı sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Bununla birlikte, sağlık durumunun uygun olması halinde ve doktorun onayı ile kadın işçinin dilerse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabileceği açıkça düzenlenmiştir. Bu halde, kadın işçinin çalıştığı süreler, doğum sonrası sürelere eklenecektir.
Kadın işçinin erken doğum yapması durumunda doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenerek kullandırılır. Doğumda ya da doğum sonrasında annenin ölümü halinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır.
Üç yaşını doldurmamış çocuğun evlat edinilmesi dalinde evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten başlayarak sekiz hafta analık izni kullandırılır.
Yasada, doğum sonrası 8 haftalık analık hali izninin bitiminden başlayarak çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amaçlı olarak ve çocuğun hayatta olması şartıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın ya da erkek işçilere istekleri durumunda birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süre ile haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verileceği belirtilmiştir. Çoğul doğum olduğu durumlarda açıklanan bu sürelere otuzar gün ilave edilir. Çocuğun engelli doğması durumunda yasa uyarınca bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır. Bu fıkra hükümlerinden yararlanılan süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaz.
Kanunda açıklanan bu sürelerin, işçinin sağlık durumu ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabileceği açıkça ifade edilmiştir. Bu süreler, hekim raporu ile belirtilir.
Hamileliği süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. Bu hususta alınacak hekim raporu ile gerekli görüldüğü durumlarda, hamile kadın işçi, sağlığına uygun olacak daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu durumda ise işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.
Bu konuda bir istekte bulunması durumunda kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından ya da çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Verilecek bu izin, üç yaşını doldurmamış çocuğun evlat edinilmesi halinde eşlerden birine ya da evlat edinene verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesap edilmesinde dikkate alınmaz.
Bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için kadın işçilere günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Kendisine verilecek bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını ise kadın işçinin kendisi belirler. Bu süre, günlük çalışma süresinden sayılır.
İş Kanunu 74. maddesi hükümleri iş sözleşmesi ile çalışan ve bu kanun kapsamında olan ya da olmayan her türlü işçi için uygulanır.
Bunun için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 104. maddesine bakmak gerekir. Yasa metninde, kadın memura doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra da sekiz hafta şeklinde olmak üzere toplamda on altı hafta süreyle analık izni verileceği açıklanmıştır.
Çoğul gebelik halinde, doğum öncesi verilen sekiz haftalık analık izni süresine iki hafta eklenir. Bununla birlikte kadın memurun, beklenen doğum tarihinden sekiz hafta evveline kadar sağlık durumunun çalışmaya uygun olduğunu tabip raporu ile belgelemesi halinde ve isteği durumunda doğumdan önceki üç haftaya kadar kurumunda çalışabileceği yasada açıkça belirlenmiştir. Bu halde, memurun doğum öncesinde bu rapora istinaden fiilen çalıştığı süreler, doğum sonrası analık izni süresine eklenir.
Doğumun erken gerçekleşmesi nedeni ile, doğum öncesi analık izninin kullanılamayan kısmı da doğum sonrası analık izni süresine ilave edilir.
Doğum öncesi analık izninin başlaması gereken tarihten önce gerçekleşen doğumlarda ise doğum tarihiyle analık izninin başlaması gereken tarih arasındaki süre doğumdan sonra verilen analık iznine ilave edilir.
Doğum sırasında veya doğum sonrasında analık izni kullanılırken annenin ölümü durumunda, bu konudaki talep üzerine memur olan babaya anne için öngörülen süre kadar izin verilir.
Üç yaşını doldurmamış bir çocuğun eşiyle birlikte ya da münferit şekilde evlat edinen memurlar ile memur olmayan eşin münferit olarak evlat edinmesi durumunda memur olan eşlerine, çocuğun teslim edildiği tarihten başlayarak sekiz hafta süre ile izin verilir. Bu izin, evlatlık kararı verilmeden önce çocuğun kişiye fiilen teslim edildiği durumlarda da uygulanır.
Kadın memura verilecek süt izni, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren başlayacaktır. Bu tarihten itibaren kadın memura ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde bir buçuk saat olmak üzere süt izni verilir. Verilecek süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç defa kullanılacağı konusunda, kadın memurun tercihi esas alınacaktır.
Yukarıda açıklamış olduğumuz konulardaki hukuki danışmanlık talepleriniz için Heper Hukuk ve Danışmanlık Ofisi’ne ait 08504201155 numaralı hattımızdan bize ulaşabilirsiniz.