Bu yazımız içeriğinde, organ nakli etik komisyonu, etik kurulu, itiraz ve dava süreci ile ilgili bilgilere yer verilecek olup detaylı bilgi ve hukuki danışmanlık için ofisimize başvuruda bulunabilirsiniz. Bilindiği üzere ülkemizde canlıdan organ nakli, alıcının en az iki yıldan beri evli olduğu eşi ile dördüncü dereceye kadar (ve dördüncü derece dahil) kan ve kayın hısımlarından yapılabilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus da, organ nakli gereken hastalığın evlilikten sonra teşhis edildiği durumlarda eşlerin en az iki yıldan beridir evli olması şartı aranmamaktadır.
Organ nakli söz konusu olduğunda, alıcının en az iki yıldan beri evli olduğu eşi ile dördüncü dereceye kadar (dördüncü derece dahil) kan ve kayın hısımları dışında kalan kişilerden canlıdan organ nakilleri, etik açıdan değerlendirilmekte olup bu değerlendirme, organ nakli başvurusunun yapıldığı ilde oluşturulan Organ Nakli Değerlendirme Etik Komisyonları tarafından yapılmaktadır. İlgili mevzuat uyarınca Organ Nakli Değerlendirme Etik Komisyonu, organ nakli hizmeti sunan hastanelerin bulunduğu her ilde kurulmaktadır. Bu Komisyonlar, uygulamada başvurunun yapıldığı tarihten itibaren en geç 15 gün içerisinde (acil durumlarda ise derhal) toplanmakta ve oyçokluğu ile karar almaktadır.
Değerlendirme başvurusu, naklin yapılacağı merkez tarafından yapılmakta ve başvuru yapılmadan önce nakil merkezi tarafından alıcı ve verici adayı yazılım sistemine kayıt edilmektedir.
Etik komisyonuna başvuru dosyasında komisyonun ek olarak isteyeceği evraklar haricinde aşağıda paylaştığımız belgelerin yer alması zorunludur.
a) Alıcı ve vericinin T.C kimlik numarası beyanı
b) Vericinin mümeyyiz olduğuna dair rapor
c) Vericiden alınmış, en az iki tanıklı ve hekim onaylı muvafakat belgesi
ç) Verici ve alıcının hekim onaylı bilgilendirme formu
d) Verici ve alıcının nakil için uygunluğunu bildiren sağlık raporu
e) Alıcı ile vericinin yakınlığının nereden kaynaklandığını gösterir dilekçe ve varsa fotoğraf, video, mektup, resmi evrak ve ilgili diğer belgeler
f) Alıcının ve vericinin gelir düzeyini gösteren beyan
g) Vericinin borcunun bulunmadığına dair beyan
ğ) Alıcının ve vericinin adres beyanları
h) Vericinin evli olması durumunda birlikte yaşadığı eşinin vericinin organ ve doku verme kararından haberdar olduğuna dair yazılı beyan
ı) Komisyonun gerekli görmesi durumunda ilgili diğer belgeler
Organ Nakli Etik Komisyonu, il sağlık müdürü veya görevlendireceği bir başkan başkanlığında her asıl üye için en az bir yedek üye belirlenecek şekilde aşağıdaki üyelerden oluşmaktadır;
a) Valilikçe görevlendirilecek il emniyet müdür yardımcısı veya göçmen kaçakçılığı ile mücadele ve hudut kapıları şube müdürü
b) Naklin yapılacağı hastane haricindeki bir kamu hastanesinden bir tabip
c) Naklin yapılacağı hastane haricindeki bir sağlık kuruluşundan ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı
ç) Baro tarafından görevlendirilecek bir avukat
d) Valilikçe görevlendirilecek bir sosyal hizmet uzmanı
Komisyonun sekretaryası il sağlık müdürlükleri tarafından yürütülmektedir. Yukarıda da belirtildiği üzere Komisyon, on beş günde bir mutat olarak, acil durumlarda ise derhal toplanmakta ve toplantıları gizli oturum şeklinde yapılmaktadır. Komisyon, taraflarca sunulan bilgi ve belgelerin doğruluğunu araştırır, nakil alıcısı ve vericisi arasında etik ve yasal olmayan bir durumun bulunmadığı kanaatinin oluşması halinde naklin etik açıdan uygunluğuna karar verir. Burada dikkat edilmesi gereken bir başka önemli husus da, bir komisyonun uygun görmediği başvuru için başka bir komisyonun karar alamayacağıdır.
İlgili mevzuat kapsamında, mücbir sebepler dışında, uygun görülen nakillerde komisyon kararları üç ay geçerlidir. Nakil alıcı ve vericisinin başka bir merkezde nakil olmak istemesi halinde ise yeniden komisyon müracaatı gereklidir. Komisyon, nakil talebinde bulunan alıcı ve verici adayını veya üçüncü kişileri tek tek veya birlikte dinleyebilmekte ve bu görüşmeler tutanak altına alınmaktadır. Bu suretle hem ilgili tutanak, hem de edinilen diğer bilgi ve belgeler, alıcı adayı, verici adayı ve bütün komisyon üyeleri tarafından imza altına alınmaktadır. Bu toplantılarda edinilen bilgi ve belgeler gizli olup adli merciler ve Bakanlık dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi ile paylaşılmamaktadır. Komisyon kararlarını gerekçeli olarak vermekte, ilgili karar gerekçesinin ise ayrıntılı olarak vakayı özetleyecek biçimde hazırlanması gerekmektedir.
Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu, Organ Nakli Değerlendirme Etik Komisyonları tarafından verilen kararlara karşı yapılacak itirazları değerlendirmektedir. Burada özellikle ifade edilmesi gerekli bir husus da Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu tarafından verilebilen kararların niteliğidir. Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu, Organ Nakli Etik Komisyonu kararlarına yapılan itiraz üzerine yapacağı inceleme ve değerlendirme ile komisyon kararlarını onaylayabilmekte, iptal edebilmekte yahut komisyonun yerine geçmek suretiyle yeniden karar alabilmektedir. Ayrıca Kurulun organ nakli başvurularına dair verdiği kararları kesindir.
Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu, uygulamada itirazın yapıldığı tarihten itibaren en geç 15 gün içerisinde (acil durumlarda ise derhal) toplanmakta ve kurula katılanların üçte ikisinin oyu ile karar almaktadır. Bu çoğunluğun sağlanamadığı durumlarda ise itiraz reddedilmiş sayılır.
Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu ve Organ Nakli Değerlendirme Etik Komisyonlarının toplantıları gizli oturum şeklinde yapılır. Toplantıda alınan kararlara dair bilgi ve belgeler gizlidir; üçüncü kişi ve kuruluşlarla paylaşılmamaktadır. Organ Nakli Değerlendirme Etik Komisyonları ve Ulusal Organ Nakli Etik Kurulunun teşkili ile çalışma usul ve esasları, Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun kapsamında Sağlık Bakanlığı’nca düzenlenir.
Organ Nakli Etik Kurulu, Genel Müdür veya görevlendireceği en az daire başkanı düzeyinde bir yetkili başkanlığında aşağıdaki üyelerden oluşmaktadır;
a) Genel Müdür tarafından görevlendirilecek ilgili dairede görevli bir personel
b) Bakanlıkta görevli bir hukuk müşaviri
c) Ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı
ç) Emniyet Genel Müdürlüğü Göçmen Kaçakçılığı İle Mücadele ve Hudut Kapıları Daire Başkanlığı tarafından görevlendirilecek en az şube müdürü düzeyinde bir yetkili
d) Tıp etiği alanında çalışmaları olan bir hekim
e) Sosyal hizmet uzmanı.
Organ Nakli Etik Kurulu sekretaryası Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülür. Organ Nakli Etik Kurulunun organ nakli başvurularına dair verdiği kararları kesindir. Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu, haftanın iki günü mutat olarak (acil durumlarda ise derhal) toplanmakta ve katılanların oy çokluğu ile karar almaktadır. Oy çokluğunun sağlanamadığı durumlarda ise yine itiraz reddedilmiş sayılmaktadır.
İtiraz ve dava süreci, İl Sağlık Müdürlükleri Akraba Dışı Canlıdan Organ Nakli Başvuru Değerlendirme Etik Komisyonlarına yapılan başvuru ile başlamaktadır. Komisyon tarafından başvurunun reddedilmesi halinde verilen ret kararına karşı bu kararın yeniden değerlendirilmesi talep olunmakta, bu başvurunun da reddi halinde Organ Nakli Etik Kurulu’na yapılacak başvuru ve itiraz şeklinde süreç ilerlemekte olup uygulamada etik kurula başvurmazdan evvel ilgili komisyon kararının iptali konulu ve yürütmenin durdurulması talepli dava açıldığı da görülmektedir.
Komisyon kararlarına karşı yapılacak itiraz için nakil alıcısı veya vericisi ya da bunların yasal temsilcileri, kararın tebliğini izleyen on beş gün içerisinde müdürlüğe bir dilekçe vermek suretiyle kararın yeniden değerlendirilmesini talep etmek zorundadır. Bu başvuru yapılmadan itiraz yoluna gidilememektedir. Kararın yeniden değerlendirilmesi başvurusuna istinaden başvuruya konu vaka, başvuru tarihini izleyen tarihten sonraki ilk komisyon toplantısında öncelikli olarak değerlendirilir ve ikinci bir karar tutanağı hazırlanarak ikinci başvuruya ilişkin verilen karar ve gerekçesi ayrıntılı olarak yazılır. Başvuru uygun görülürse komisyon kararını değiştirebilir.
İl Sağlık Müdürlükleri Akraba Dışı Canlıdan Organ Nakli Başvuru Değerlendirme Etik Komisyonu tarafından verilen ilk kararın yeniden değerlendirilmesi talepli başvuru üzerine verilen kararlarına karşı, kararın tebliğini izleyen on beş gün içerisinde, nakli alıcısı veya vericisi ya da bunların yasal temsilcileri tarafından müdürlük aracılığı ile Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu’na itiraz edilmektedir. Uygulamada İl Sağlık Müdürlükleri, yapılan itirazı ve itiraza konu başvuruya ilişkin komisyon tarafından alınan tüm karar tutanaklarını ve diğer bilgi ve belgeleri, gizlilik hükümlerine uygun şekilde Bakanlığa gönderir.
Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu, son karar aşamasında nihai kararını vermek üzere gerekirse bilgi ve belge talebinde bulunabilecektir. Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu itiraz başvurularını dosya üzerinden inceler. Ancak gerekli gördüğü durumlarda nakil talebinde bulunan alıcı ve vericiyi veya başvuru ile ilgili tanıkları yapılacak toplantıya davet edebilir. Kurul tarafından yapılan incelemeye ilişkin toplantı oturumları gizli olup toplantı üyeleri dışında toplantı mekanında üçüncü kişilerin bulunması yasaktır. Toplantı karar tutanakları gizli olup paylaşılamamakta, yayınlanamamakta ve çoğaltılamamaktadır.
Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu, itiraz başvurusu kapsamında ilgili komisyon kararlarını inceleyerek onaylar veya iptal edip iade eder yahut komisyonun yerine geçip yeniden karar alır. Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu, kararlarını gerekçeli olarak vermekte olup ilgili karar gerekçesi ayrıntılı olarak vakayı özetleyecek biçimde hazırlanır. Kurulun komisyonun yerine geçerek almış olduğu kararlar il sağlık müdürlüğüne tebliğ edilir. Müdürlük söz konusu kararın icrası için gecikmeksizin gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
Kurul tarafından iptal edilen komisyon kararları iptal gerekçesi ile birlikte komisyona iade edilmektedir. Komisyon ise başvuru yeniden yapılmış gibi kurul kararını da göz önünde bulundurarak yeniden karar almaktadır. Reddedilen itiraz başvuruları ise il sağlık müdürlüğüne gönderilmekte, Müdürlük söz konusu kararları karar gerekçesi hariç ilgililere tebliğ etmektedir.
Detaylı bilgilendirme ve hukuki danışmanlık kapsamında Heper Hukuk ve Danışmanlık Ofisi’ne başvurabilirsiniz. İletişim hattımız 08504201155 şeklinde olup, buraya tıklayarak internet sitemizin iletişim bölümünden de bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Aşı olmak zorunlu mu? Seyahat için aşı zorunlu kılınabilir mi? Bu günkü yazımızda aşı olmak zorunlu mu, seyahat öncesi aşı yaptırma zorunluluğu yasal mı gibi...
Hasta hakları nelerdir? Bu yazımızda uygulamada en çok merak edilen ve aranan konular arasında yer alan hasta hakları konusunda genel bilgilere yer vereceğiz. Hasta haklarının...
