Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nedir?

Bu yazı içeriğinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuru nasıl yapılır, dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir sorusunu cevaplandırmaya çalışacağız.

Kendi tanımlaması ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile güvence altına alınan temel haklarının ihlal edilmesi nedeni ile şikâyetçi olan gerçek ve tüzel kişilerin başvurularını değerlendiren uluslararası bir mahkemedir. Fransa’nın Strazburg şehrinde bulunur.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, uluslararası bir antlaşmadır. Bu sözleşmenin çok sayıdaki Avrupa devleti tarafından kabul edilmesi ile sözleşmeyi kabul eden devletler, bireylerin belirli temel haklarının korunması yükümlülüğü altına girmiş bulunmaktadır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi hangi başvuruları inceler?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, tüm şikâyet ve başvuruları incelemez. Mahkeme’nin inceleme yetkisi; kimin, ne zaman ve hangi konuda başvuru yapabileceğini tespit eden ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde yer alan kabul edilebilirlik kriterleri ile belirlenmiştir. Bu nedenle yapılan başvuruların %90’ından fazlası, sözleşme ile belirlenen bu kriterlerin dışında kaldığından kabul edilemez bulunmaktadır. Yapılan başvurular;

• Öncelikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek protokollerle güvence altına alınmış bir veya birden fazla temel hak ihlaline ilişkin olmalıdır,
• Her Devletin her protokole taraf olmaması nedeniyle şikâyet, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine veya ilgili ek protokole taraf olan bir devlete karşı yapılmış olmalıdır,
• Yapılan şikâyetler, bir kamu makamı (yasama organı, idari bir makam, mahkeme vb.) sorumluluk alanına giren işlemlere dair olmalıdır. Mahkeme tarafından, özel kişi ya da kuruluşlara karşı yapılan şikâyetler değerlendirilmez,
• Yapılan şikâyetler, ilgili devletin sözleşme ya da söz konusu protokolü onaylamış olduğu tarihten sonra gerçekleşen eylem ve olaylara ilişkin olmalıdır,
• Başvurucu, temel bir hakkın ihlali nedeni ile şahsen ve doğrudan etkilenmiş olmalıdır,
• Başvuruya konu olaylar nedeni ile iç hukuk yolları tüketilmiş olmalıdır.
• İç hukuk yollarının tüketilmiş olması, AİHM’ne başvurmadan evvel, en yüksek dereceli yargı organı da dahil olmak üzere konu, ulusal mevzuatın öngördüğü usul ve süreye dair kurallara uygun hareket edilmek suretiyle ulusal mahkemeler önüne taşınmış olmalıdır. Bununla beraber, başvurudan evvel, etkili olmayan iç hukuk yolları, tercihe bağlı veya olağanüstü kanun yollarının kullanılmış olması zorunluluğu bulunmamaktadır,

şeklindeki şartları taşıyor olmalıdır.

Başvuru süresi nedir, hangi tarihten itibaren işlemeye başlar?

Usulüne uygun ve eksiksiz hazırlanmış başvuru, iç hukuktaki en yüksek yetkili yargı organı kararının verildiği tarihten itibaren altı ay içinde Mahkeme’ye sunulmuş olmalıdır,

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine altı aylık başvuru süresi, en yüksek yetkili ulusal yargı organının kararı verdiği veya bu kararın başvurucu ya da vekiline tebliğ edildiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Etkili bir hukuk yolunun bulunmadığı hallerde altı aylık süre, şikâyete konu olan eylem, olay veya karar tarihinden itibaren işlemeye başlar. Altı aylık bu süre, yalnızca, Mahkeme tarafından öngörülen başvuru koşulları uyarınca eksiksiz bir başvuru gönderilmiş halinde kesilir.  Başvuru süresi, altı aylık takvim süresinin son gününde sona erer. Sürenin son gününün Pazar günü veya resmi tatil gününe denk gelmesi durumunda dahi süre sona ermiş sayılacaktır.

Özetle, başvuru formunun, bununla ilgili tüm bilgi ve belgelerle birlikte altı aylık başvuru süresinin son gününden önce Mahkeme’ye gönderilmek üzere postaya verilmiş olması gerekmektedir.

Başvuru ile ilgili genel bilgiler

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından bu konuda yapılan açıklamalara göre yapılan şikâyetler sağlam temellere dayanmalıdır.

Başvuruda bulunan kişi veya avukatı tarafından başvuruya konu ve olaylar açık ve özlü bir ifade ile dile getirilmeli, bu beyanlara konu olan;

• Belgeler,
• Kararlar,
• Sağlık raporları,
• Tanık ifadeleri,
• Şikâyet başvurusunu destekleyen diğer belgeler,

gönderilerek iddialar kanıtlanmaya çalışılmalıdır. Bu vesile ile şikâyete konu olayların temel bir hakka haksız bir müdahale teşkil ettiği kanıtlanmalıdır. Şikayete konu mahkeme kararının yalnızca haksız ya da yanlış olması yeterli bulunmamaktadır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bir temyiz/istinaf mahkemesi konumunda değildir. Bu nedenle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ulusal mahkemeler tarafından verilen kararları değiştirme ya da ortadan kaldırma yetkisi bulunmamaktadır. Mahkeme başvurucu ya da vekilinden şikâyete ilişkin ek bilgiler veya tamamlayıcı açıklamalar talebinde bulunabilir.

Başvuru hangi durumlarda reddedilir?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kendi ifadesi ile,

• Uluslararası denetim kurumlarınca inceleme niteliği taşımayan,
• Delillere dayanmayan
• İçeriksiz,
• Anlamsız,
• Mükerrer,

şikâyetleri değerlendirecek kaynaklara sahip değildir. Bu şekilde yapılan başvurular yanında saldırgan ve hakaret içerikli bir dil içeren başvuruların da başvuru hakkının kötüye kullanılması nedeniyle reddedilebileceği açıklanmıştır.

Ayrıca şikâyete konu durumun;

• Başvurucuyu gerçek ve önemli bir zarara uğratmadığının,
• Başvurunun uluslararası seviyede incelenmesini gerektiren ölçüde bir insan hakları ihlali oluşturmadığının,
• Ulusal bir mahkemede incelenmiş olduğunun tespit edildiği,

hallerde de başvuru reddedilebilecektir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine hangi dilde başvuru yapılmalıdır?

Mahkemenin resmi dili İngilizce ve Fransızca olup başvurular Türkçe de yapılabilmektedir. Başvurunun resmi dilde yapılıyor olması, yapılan başvurunun sonuçlanma sürecini kısaltan bir etkiye sahip olabilecektir.

Başvuru nereye yapılır?

Başvurular yalnızca posta yolu ile yapılabilmektedir. Bu nedenle başvuru formunun başvurucu veya vekili tarafından imzalanmış aslı posta ile gönderilmelidir. Faks ile yapılacak başvurular, ıslak imzalı asıl başvuru metinleri Mahkeme’ye ulaşmadıkça eksik bir başvuru sayılacaktır.

Başvuru formu ve eklerinin gönderilmesi gereken adres:

“The Registrar European Court of Human Rights Council of Europe 67075 STRASBOURG CEDEX FRANCE”

şeklindedir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuru ücreti ne kadar?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvurular ücretsiz olarak incelenir. Başvurunun bu konuda uzman bir avukat tarafından hazırlanması ve takip edilmesi halinde bunun için ayrıca vekalet ücreti ödenmesi söz konusu olabilecektir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuru avukat istanbul

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuru nasıl yapılır, başvuru dilekçesi, form nasıl doldurulur gibi konularda avukat ve hukuki danışmanlık hizmeti almak için hukuk ofisimize ait 08504201155 numaralı hattımızdan Heper Hukuk ve Danışmanlık Ofisi ile iletişime geçebilirsiniz.